Stand van zaken project ‘Een sterk begin’ – Begeleiding Startende Leraren

Na drie jaar kunnen we tussentijds positief terugblikken: het gaat goed met Een sterk begin – Begeleiding Startende Leraren. De looptijd van het project is verlengd, de eerste driejarige inductietrajecten komen van de grond, en de starters krijgen steeds meer verschillende activiteiten aangeboden. Toch zijn er ook nog kritische noten te kraken. In deze nieuwsbrief doen we verslag.

Een Sterk Begin verlengd

Het project startte in 2014 en de oorspronkelijke looptijd was tot midden 2017. Het project is inmiddels verlengd tot 2019. De reden van de verlenging is dat het ministerie de scholen die midden 2016 aan het project zijn begonnen, in de gelegenheid wil stellen om het driejarig inductietraject goed vorm te geven. Veranderingen kunnen zo bestendigd worden. Nieuwe scholen zijn zeker nog welkom. Ze kunnen zich nog aanmelden en deelnemen aan diverse projectactiviteiten. Ze komen alleen niet meer in aanmerking voor subsidie.

Driejarige trajecten

Dit schooljaar vindt er weer een nieuwe bezoekronde langs de scholen plaats. We merken tot nu toe dat op veel scholen het begeleidingsprogramma voor het eerste en tweede jaar goed loopt. Het is fijn om te merken hoe enthousiast iedereen daarover is. Een aantal scholen heeft ook een speciaal programma voor het derde jaar ontwikkeld. Op andere scholen stromen starters in hun derde jaar door naar professionaliseringsactiviteiten die school- of sectiebreed plaatsvinden, ze bezoeken vakconferenties, zijn actief in intervisiegroepen of doen mee aan Lesson Study. Een apart programma voor deze groep wordt dan niet nodig gevonden.

Meerwaarde

Tijdens onze bezoeken horen we van scholen dat ze door het project kritisch naar hun bestaande inductietraject blijven kijken, dat ze door de uitwisseling met schoolopleiders van andere scholen nieuwe ideeën en inzichten opdoen en dat ze materialen op de projectwebsite gebruiken om hun trajecten uit te breiden. Veel scholen leggen het inductieprogramma al vast in (beleids)documenten en evalueren jaarlijks met de startende docenten, vakbegeleiders en schoolopleiders. Doordat werkwijzen en visie besproken worden met starters, worden ingeslepen routines tegen het licht gehouden. Ook wordt de betrokkenheid van een grotere groep begeleiders rondom de starters en de lerende cultuur op de school bevorderd.

De week voor Pasen stonden de kranten vol over de kwaliteitsverschillen tussen scholen, ook in het voortgezet onderwijs. In verschillende publicaties werd erop gewezen dat verschillen tussen scholen mede te maken hebben met de aandacht voor professionele ontwikkeling. Vooral wederzijds lesbezoek en het geven van collegiale feedback worden als krachtige instrumenten gezien om de kwaliteit van het onderwijs te verhogen. Jaap Versfelt van de Stichting Leerkracht raadt ouders aan om op scholen te vragen wanneer leraren voor het laatst elkaars lessen hebben bezocht en besproken. De activiteiten binnen het project Een Sterk Begin zijn er mede op gericht om die onderlinge feedback te ondersteunen, o.a. door intervisie, lesbezoek, coaching en lesson study.

Minder goed

Toch horen we ook nog minpunten, zaken waar nog meer aan getrokken moet worden: de belasting van de schoolopleider, de samenwerking tussen schoolopleider en directie en de uitbreiding naar driejarige inductie.

Schoolopleiders hebben soms toch nog te weinig tijd om hun taak goed uit te voeren. Dat is geen goede zaak. Niet alleen zijn schoolopleiders hierdoor al snel overbelast, zij voelen zich dan vaak ook niet gezien en gewaardeerd. Daarnaast is het belangrijk dat de directie bij de inductie betrokken is. Soms blijft het teveel bij het faciliteren van de begeleiding. Het is echter belangrijk dat de schoolleiding ook actief voeling houdt met wat er concreet gebeurt en ervoor zorgt dat de continuïteit gewaarborgd is. Geregelde afstemming met schoolopleiders en het vastleggen van het beleid blijken daarbij van grote waarde te zijn.

Eén jaar, en dan?

Op sommige scholen is het eerste jaar goed vormgegeven en worden de starters intensief begeleid. Vervolgens is er formeel niets meer geregeld. Wel kunnen de starters natuurlijk altijd aankloppen bij problemen of vragen, wordt dan gezegd. Bedoeld wordt dan meestal problemen met orde en klassenmanagement. Het is om twee redenen jammer wanneer de inductie op sommige scholen al na één jaar ophoudt. Ten eerste omdat blijkt dat starters toch vaak in een laat stadium hulp inroepen – soms zelfs te laat. Ten tweede wordt er dan impliciet vanuit gegaan dat de ingroei geslaagd is als het klassenmanagement geen problemen meer oplevert. Dit is vanuit het oogpunt van professionele ontwikkeling niet verstandig. Het leren van de leerlingen verbetert als startende leraren hun pedagogisch-didactische vaardigheden op orde hebben. En op dat punt kunnen starters in de eerste jaren nog hard groeien. Deskundige begeleiding met behulp van bijvoorbeeld het ICALT-instrument en een doordacht professionaliseringsprogramma helpen de startende docenten aantoonbaar.

Vooruitblik 2017-2019

Aan het project is onderzoek verbonden: we doen onderzoek naar de effectiviteit van begeleidingsgesprekken met ICALT. Daarover wordt binnenkort gepubliceerd. We doen praktijkonderzoek naar de structurele inbedding van inductie in de schoolorganisatie en we doen praktijkonderzoek naar de rol van schoolleiders bij inductietrajecten. Een belangrijk thema daarbij is niet alleen de doorlopende ontwikkelingslijn van de starters, maar ook de zorg voor de professionele ontwikkeling van hun begeleiders, de schoolopleiders, o.a. in de vorm van ICALT- trainingen en de zorg voor verdere materiaalontwikkeling en de ontwikkeling van het personeelsbeleid.

ICALT

De ICALT-afname loopt voor de meeste scholen door. In de komende jaren vinden trainingen coaching met ICALT plaats. Schoolopleiders kunnen daar hun coachingsvaardigheden ontwikkelen. Het uitgangspunt is de zone van naaste ontwikkeling van de starter zoals die in de ICALT-observatie is vastgesteld.

Materiaalontwikkeling

In de kringen bespreken we samen met schoolopleiders voorbeelddraaiboeken en –instrumenten. Deze worden verder ontwikkeld en het projectteam zorgt voor een goede beschikbaarheid daarvan op de website.

Personeelsbeleid

Tijdens de schoolbezoeken besteden we expliciet aandacht aan de plaats van BSL in het personeelsbeleid van de school. Scholen ontvangen een korte rapportage van het schoolbezoek en zij ontvangen ook een overkoepelende rapportage.

Certificering

We onderzoeken de mogelijkheid om schoolopleiders die dat willen te ondersteunen bij VELON-certificering. De VELON is de vereniging van lerarenopleiders die schoolopleiders ook als opleiders van leraren beschouwt (www.velon.nl). Daarover volgt binnenkort meer informatie.