Tussen beginnend en ervaren leraarschap: de professionele ontwikkeling van leraren in hun derde beroepsjaar

Wat zijn de professionaliseringsbehoeften van leraren die met hun derde jaar lesgeven bezig zijn? Om antwoord te geven op die vraag is een kleinschalig verkennend onderzoek uitgevoerd onder acht leraren. Het onderzoek leverde een aantal tips op voor schoolleiders. Op bepaalde gebieden vinden de derdejaars zichzelf ervaren, maar ze voelen zich toch ook nog beginner.

Tussen beginnend en ervaren

Alle deelnemende leraren voelen zich ingeburgerd in de school en niet meer de nieuwe leraar die ze waren. Tegelijkertijd zijn er nog gebieden waar ze zich wel beginner op voelen, vooral bij taken die voor hen in hun derde jaar nieuw zijn zoals het mentoraat of het verzorgen van studielessen.
“Ik voel mij een startende docent, maar wel één die heel goed weet wat-ie wil, wat zijn grenzen zijn en welke kant-ie op wil.”

Werken aan ontwikkeling

De docenten zijn gemotiveerd om zich verder te ontwikkelen. Manieren waarop ze dat graag doen is bijvoorbeeld door binnen de vaksectie of met vakcollega’s buiten school te werken aan nieuwe methodes, door toetsen te ontwikkelen en door bezig te zijn met curriculumontwikkeling. Het georganiseerd uitwisselen binnen de school zien de meesten ook als een belangrijke manier om zich te ontwikkelen. Behoefte aan een vaste begeleider, die regelmatig in de klas komt kijken, hebben de derdejaars docenten niet. Wel aan iemand die meedenkt over de richting waarin ze zich kunnen ontwikkelen en die dat ook faciliteert.

Docent: “De nadruk wordt wel heel erg gelegd op de startende docent, vind ik hier [op school].”
Interviewer: “Dus jij vindt dat er ook wel meer aandacht mag gelegd worden op jaar drie en vier.”
Docent: “Jazeker, wel, ja. Omdat je echt van elkaar kan leren. En dat je ook niet, juist niet, moet krijgen dat iedereen zijn eigen manier van handelen [houdt]. Je moet open staan en een team vormen.”

Wat schoolleiders kunnen doen

Het is aan de schoolleiding om te erkennen dat derdejaars leraren zich in een specifieke tussenpositie bevinden tussen beginnend en ervaren. De interviews leveren onder andere de volgende tips op voor schoolleiders:

• Geleidelijk opbouwen van het takenpakket in de eerste drie jaren naar een afgewogen takenpakket van de derdejaars collega’s
• Zorgen voor structuur in de persoonlijke ontwikkeling van de derdejaars leraar door middel van functioneringsgesprekken
• Het bespreekbaar maken van de ambities van de derdejaars leraar
• Goed op elkaar afstemmen van de persoonlijke ontwikkelingsdoelen van de derdejaars leraar en organisatiedoelen van de school
• Creëren van gelegenheid voor uitwisseling met minder ervaren collega’s en ervaren collega’s

Conclusie

Bij de begeleiding van starters hebben scholen met name vaak aandacht voor de aansluiting tussen de opleiding en de eerste fase als beginnend docent. Dit verkennend onderzoek laat zien dat het ook goed is om aandacht te hebben voor de laatste fase van de begeleiding in de eerste drie jaar: de overgang van inburgering naar ervaren leraarschap. De rol van de schoolleiding lijkt daarbij cruciaal te zijn.

Jolien Ketelaar (student assistent, Universiteit Utrecht) en Anke Tigchelaar (schoolbegeleider, Universiteit Utrecht)